Amnesty: Η Κίνα εκφοβίζει τους φοιτητές της στο εξωτερικό

Οι φοιτητές από την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ, που σπουδάζουν σε πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής, βρίσκονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη χώρα τους. Ακόμη και τόσο μακριά όμως δεν είναι απολύτως ασφαλείς. «Μας παρακολουθούν. Και μπορούν να μας φτάσουν ακόμη και στην άλλη άκρη του πλανήτη», λέει η Ρόουαν (το πραγματικό της όνομα είναι άλλο) στην οργάνωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα Amnesty International.

Η Ρόουαν είναι ένα από τα 32 άτομα που έδωσαν συνέντευξη στην Amnesty για την έκθεση “On my campus, I am afraid” («Στον χώρο του πανεπιστημίου μου, φοβάμαι»). Οι συμμετέχοντες είναι φοιτητές σε οκτώ διαφορετικές χώρες: στο Βέλγιο, τη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Μεγάλη Βρετανία, την Ολλανδία, την Ελβετία, τον Καναδά και τις ΗΠΑ. Για την προστασία των φοιτητών, τόσο η ταυτότητα των ιδίων όσο και των πανεπιστημίων τους παραμένει ανώνυμη.

Απειλές εναντίον των οικογενειών στην Κίνα

Στην Κίνα έχουν απαγορευτεί οι εκδηλώσεις μνήμης για την 4η Ιουνίου 1989, την ημέρα που έλαβαν χώρα οι διαδηλώσεις στην Πλατεία Τιεν Αν Μεν – και πνίγηκαν στο αίμα. Εκεί που σπουδάζει η Ρόουαν όμως έγινε κάποια στιγμή μία τέτοια εκδήλωση μνήμης, στην οποία συμμετείχε και η φοιτήτρια. Λίγες μόλις ώρες αργότερα ο πατέρας της, που ζει στην Κίνα, την ενημέρωσε πως τον πλησίασαν αξιωματούχοι των υπηρεσιών ασφαλείας και του είπαν πως πρέπει να αποτρέπει την κόρη του από τα να συμμετέχει σε εκδηλώσεις που βλάπτουν τη φήμη της Κίνας. Εντωμεταξύ η Ρόουαν δεν είχε πει το όνομά της σε κανέναν, ούτε και είχε μιλήσει σε κάποιον για τη συμμετοχή της στην εκδήλωση.

Αυτές οι πρακτικές της κινεζικής κυβέρνησης είναι γνωστές και στην DW, η οποία έχει μιλήσει επίσης με φοιτητές από την Κίνα που βρίσκονται στην Ευρώπη. Και ένας εξ αυτών είχε δηλώσει πως πριν από την επίσκεψη του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ στο Παρίσι, οι κινεζικές αρχές είχαν απειλήσει όσους ήθελαν να οργανώσουν διαδηλώσεις και είχαν επισκεφτεί τις οικογένειές τους στην Κίνα. Καθώς φαίνεται, πρόκειται για ένα συχνό και επαναλαμβανόμενο φαινόμενο. «Δεν είναι αποδεκτό να εκφράζεστε ελεύθερα στο εξωτερικό», αυτό είναι το μήνυμα. «Όπου και αν βρίσκεσαι, στη Γερμανία, τη Γαλλία ή αλλού, δεν υπάρχει κανένας τρόπος να ξεφύγεις από το σύστημα παρακολούθησης της Κίνας».

Η Τερέζα Μπέργκμαν, ειδικός σε θέματα που αφορούν την Ασία στο γερμανικό παράρτημα της Amnesty International, τονίζει στην DW πως οι συγγενείς στην Κίνα «δέχονται απειλές πως θα τους ακυρωθούν τα διαβατήρια, θα απολυθούν από τη δουλειά τους, θα περικοπούν οι συντάξεις τους ή θα περιοριστεί η πρόσβασή τους στην εκπαίδευση, εάν οι φοιτητές στο εξωτερικό συνεχίσουν να συμπεριφέρονται έτσι». Και αυτές οι απειλές προέρχονται από τον ίδιο τον κινεζικό κυβερνητικό μηχανισμό.

Δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά

Η Amnesty International αναφέρει πως υπάρχουν πολλοί φοιτητές από την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ στο εξωτερικό που ζουν υπό τον φόβο πως οι αρχές τους παρακολουθούν ή θα τους απειλήσουν. Η οργάνωση φυσικά δεν μπορεί να διαπιστώσει εάν αυτό ισχύει για όλους τους περίπου 900.000 Κινέζους φοιτητές που εκτιμάται ότι σπουδάζουν στο εξωτερικό. Ωστόσο οι ιστορίες των συνεντευξιαζόμενων είναι σχεδόν πανομοιότυπες και ταιριάζουν με τις ήδη γνωστές αντίστοιχες περιπτώσεις.

Σε έκθεση της Human Rights Watch από το 2021 αναφέρονται απειλές και παρακολουθήσεις Κινέζων φοιτητών στην Αυστραλία, ενώ το 2022 η ανθρωπιστική οργάνωση Safeguard Defender έκανε λόγο για παράνομα κινεζικά αστυνομικά παραρτήματα στο εξωτερικό, που ενεργούν εναντίον των αντιφρονούντων Κινέζων υπηκόων. Η Κίνα βέβαια διαψεύδει τις κατηγορίες.

Παρακολουθήσεις μέσω της πλατφόρμας WeChat

Συχνά η παρακολούθηση των φοιτητών γίνεται και διαδικτυακά, μέσω μίας εφαρμογής ονόματι WeChat, η οποία θεωρείται πως προωθεί δεδομένα των χρηστών της στην κινεζική κυβέρνηση.

Υπάρχουν περιπτώσεις που μπλοκάρονται δημοσιεύσεις ή και λογαριασμοί στο WeChat, επειδή ο εκάστοτε χρήστης έχει εκφραστεί θετικά για κάποια διαδήλωση. Και τέτοιες εφαρμογές όπως το WeChat, οι οποίες έχουν εγκριθεί από το κινεζικό καθεστώς, αποτελούν μονόδρομο για τους φοιτητές που θέλουν να επικοινωνήσουν με συγγενείς και φίλους στην Κίνα.

Σοβαρές οι ψυχολογικές επιπτώσεις

Οι φοιτητές ζουν λοιπόν μέσα στον φόβο και οι ψυχολογικές επιπτώσεις της εν λόγω συνθήκης ποικίλλουν, φτάνοντας μέχρι και στην κατάθλιψη. «Ζήτησα υποστήριξη από την ψυχολογική συμβουλευτική υπηρεσία του πανεπιστημίου μου, όμως δεν υπάρχει ιδιαίτερη κατανόηση για την κινεζική περίπτωση και έτσι δεν έλαβα ουσιαστική υποστήριξη», δηλώνει ένας φοιτητής στην DW.

Η Μπέργκμαν επισημαίνει δε πως υπάρχουν και ορισμένοι φοιτητές οι οποίοι, προκειμένου να προστατευτούν, διέκοψαν την επαφή με τις οικογένειές τους. Περίπου οι μισοί εκ των συμμετεχόντων στην έρευνα της Amnesty International φοβούνται να γυρίσουν στην πατρίδα τους – έξι από αυτούς θέλουν να ζητήσουν άσυλο στη χώρα όπου σπουδάζουν.

Έτσι οι φοιτητές καταλήγουν να αυτο-λογοκρίνονται και να απομονώνονται, όπως εξηγεί η ειδικός. Επιπλέον, συχνά δεν είναι σίγουροι εάν μπορούν να εμπιστευτούν άλλους Κινέζους φοιτητές, καθώς κάποιος από αυτούς ενδέχεται να δίνει αναφορά στις αρχές. Στο Χονγκ Κονγκ για παράδειγμα υπάρχει μία 24ωρη γραμμή επικοινωνίας, στην οποία μπορεί κανείς να καταγγέλλει κάποιον που είναι ύποπτος για παραβίαση της νομοθεσίας ασφαλείας.

Η αντίδραση της Amnesty International

Η Amnesty International καλεί την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ να σταματήσουν κάθε μορφής καταστολή εναντίον των υπηκόων τους στο εξωτερικό, καθώς και να αλλάξουν τους νόμους που περιορίζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των φοιτητών στο εξωτερικό.

Σημαντικό είναι να ληφθούν μέτρα και από τα πανεπιστήμια και τις κυβερνήσεις των κρατών υποδοχής. Όπως αναφέρει η Μπέργκμαν, υπάρχουν ενδείξεις πως οι αρμόδιοι αναγνωρίζουν το πρόβλημα, συνολικά ωστόσο υπάρχουν πολλά ακόμη που πρέπει να γίνουν.

Η Amnesty ζητά ακόμη τη δημιουργία υπηρεσιών ψυχολογικής βοήθειας για τους Κινέζους φοιτητές, τόσο σε πανεπιστημιακό όσο και σε κρατικό επίπεδο. Και ιδίως στα πανεπιστήμια θα πρέπει οι φοιτητές να έχουν πρόσβαση σε ψυχολογική υποστήριξη, συμβουλευτικές υπηρεσίες και οικονομική βοήθεια. Όσον αφορά συγκεκριμένα τη Γερμανία, «η χώρα έχει την υποχρέωση να προστατεύει τους φοιτητές από το εξωτερικό», όπως επισημαίνει η Γιούλια Ντούχροβ, Γενική Γραμματέας στην Amnesty International Γερμανίας.

Η ελπίδα να γίνει η Κίνα δημοκρατική

Παρά το προσωπικό ρίσκο που παίρνουν, πολλοί Κινέζοι φοιτητές δεν χάνουν την ελπίδα τους πως η Κίνα θα μπορούσε να γίνει δημοκρατική.

«Θα εστιάσω σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θα ελπίζω πως η χώρα μου θα αλλάξει προς το καλύτερο», δηλώνει στην DW ένας φοιτητής. Και υπάρχουν πολλοί που σκέφτονται όπως αυτός.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς